trò chuyện với GS Ngô Bảo Châu – một trong những ứng cử viên sáng giá của Fields Medal sẽ được trao tại Hội nghị Toán học Thế giới 2010.

Giáo sư Ngô Bảo Châu – người chứng minh thành công Bổ đề Cơ bản Langlands từng được nhận giải thường danh giá Clay của Viện Toán học Mỹ và tạp chí Time (Mỹ) bình chọn là 1 trong số 10 phát kiến khoa học nổi bật nhất thế giới năm 2009 vừa có chuyến ghé thăm quê nhà tại Hà Nội trước khi lên đường dự Hội nghị Toán học Thế giới năm 2010 tại Hyderabad, Ấn Độ vào tuần tới. Trong chuyến đi này, ông là một trong những nhân vật và là người Việt Nam đầu tiên được mời làm Báo cáo viên toàn thể tại Hội nghị này. Tại đây, Ngô Bảo Châu sẽ là một trong những ứng cử viên hàng đầu của Fields Medal – giải thưởng toán học danh giá nhất trên thế giới được coi như “Nobel toán học”. Giải thưởng này được trao bốn năm một lần cho các nhà toán học trẻ dưới 40 tuổi có thành tựu đặc biệt về toán học.

Trong những ngày sum họp tại Hà Nội, GS Ngô Bảo Châu (GSNBC) đã được Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân tới thăm và thay mặt Chính phủ mời về làm việc tại Việt Nam.

Sau đây là cuộc trao đổi GS (GS) Ngô Bảo Châu đã dành riêng cho VOVNews.

Thưa GS, đã nhiều lần về nước làm việc, nhưng lần này là lần đầu tiên GS được Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân và lãnh đạo Bộ Giáo dục-Đào tạo tiếp và đến thăm gia đình. GS có nhận xét gì về những cuộc gặp gỡ này?

GSNBC: Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cùng hai vị Thứ trưởng Bộ GD-ĐT đến nhà tôi. Cuộc nói chuyện trong 2 tiếng đồng hồ thật sự rất thân mật. Phó Thủ tướng là người rất cởi mở gần gũi và rất dễ nói chuyện. Phải thấy rằng càng ngày Chính phủ và Nhà nước ta quan tâm đến phát triển các ngành khoa học cơ bản, thấy rõ là khoa học cơ bản là vô cùng quan trọng đối với chất lượng giáo dục Đại học, mà đây đang là vấn đề nóng hổi trong xã hội hiện nay. Trong cuộc gặp đó, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân rất trăn trở với câu hỏi: làm thế nào để có nhiều các trí thức trẻ nước ngoài có tâm huyết quay về nước làm việc phục vụ Tổ quốc.

GS nghĩ thế nào về ngành Toán học Việt Nam hiện nay?

GSNBC: Nếu so sánh thì tôi thấy rằng ngành toán học nước ta hoạt động tương đối tốt. Về mặt chỉ tiêu, không có hiện tượng làm bài rởm, gian dối. Mà làm hết sức trung thực. Nhưng với thế giới, thì mình không phải là nước tiên phong trong toán học. Hình tượng cho dễ, tổng số các nhà toán học giỏi của Việt Nam hiện tương đương bằng một trường Đại học có danh tiếng bên Mỹ.

Hiện tại, năm nào học sinh Việt Nam (VN) đi thi cũng giành các giải thưởng lớn tại các cuộc thi toán học quốc tế – nhận định của GS về hiện tượng này?

GSNBC: Có nhiều học sinh thi giỏi toán quốc tế với việc có một ngành toán học chuyên nghiệp phát triển là hai việc khác nhau. Về hoàn cảnh lịch sử, ở nước ta có quá ít người có năng khiếu toán học mà có thể đi hết con đường để trở thành nhà toán học thực thụ. Đấy cũng là thực trạng chung của các ngành khoa học khác. Phải có đầu tư vào các ngành khoa học thì mới có thể có những ngành khoa học thực sự. Nếu không, theo tôi nghĩ, giáo dục VN cứ lẹt đẹt không tiến bộ lên được.

GS Ngô Bảo Châu cùng mẹ và 2 con gái lớn

Với những học sinh có năng khiếu toán học cũng như các môn học khác, theo GS cần phải đào tạo như thế nào để có thể trở thành những nhân tài sau này?

GSNBC: Theo tôi, con đường đơn giản khả thi để các em trở thành các nhà khoa học là phải đi học ở nước ngoài. Đây là thực tế đáng buồn. Tôi muốn nói thật điều này. Hiện khá nhiều gia đình có điều kiện cho con đi học. Ngày càng có nhiều học bổng nước ngoài để các em đi học hay làm nghiên cứu sinh. Xin học bổng ở Pháp, Mỹ… bây giờ không phải là không khó. Ngoài ra nhà nước cũng có những chương trình gửi học sinh đi học nước ngoài bằng ngân sách nhà nước như Dự án 322 là một ví dụ. Nhưng cái khó khăn lớn nhất là đào tạo xong họ có về nước làm việc được hay không? Theo chủ quan cá nhân, tôi cho rằng về nước ngay là một sai lầm. Quan niệm học xong tiến sĩ là một cái nghề, đi làm là để sử dụng cái nghề đó là không đúng. Khoa học là một quá trình tự học, tự đào tạo, đấy là việc làm cả đời, là quá trình mãi mãi. VN hiện còn thiếu môi trường khoa học nghiêm túc.

Chính phủ cũng nên quan tâm tạo điều kiện để các nhà khoa khọc tiếp túc được đào tạo sau đại học, đây là điều kiện rất quan trọng để học trở thành các nhà khoa học độc lập. Họ có thể tự làm các chương trình nghiên cứu riêng, cần có môi trường để thực hiện điều đó. Đây là thời điểm để các nhà khoa học tự khẳng định mình trong giai đoạn đầu tiên. Chính phủ cũng nên tạo điều kiện để các nhóm nhà khoa học trẻ về nước làm việc trong thời gian nào đó có thể là 6 tháng hay 1 năm. Họ làm chung một đề tài hay các đề tài khác nhau nhưng có liên hệ với nhau. Đây là sự khuyến khích mềm dẻo để các nhà khoa học trẻ có điểu kiện làm việc với nhau từ đó có hướng cho những nghiên cứu mới, thay vì ta phải trả lương cao bằng nước ngoài, và họ lại có cơ hội được làm việc trong nước.

GS nghĩ gì về Đề án phát triển toán học Việt Nam giai đoạn 2010-2020 mà theo Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân sẽ được phê duyệt trước ngày 19/8?

GSNBC: Đề án có nhiều phần. Trong đó liên quan đến tôi là việc thành lập Viện nghiên cứu và đào tạo toán học cao cấp. Viện tổ chức theo mô hình ở một số nước như Mỹ, Pháp, Đức, Brasil, Hàn Quốc. Viện không có qui chế và biên chế, mà chỉ có một Ban Giám đốc hạn chế số người, có nhiệm vụ tổ chức hoạt động của Viện. Các nhà khoa học có thể đến Viện viết dự án làm việc tại đó. Ưu tiên các nhà khoa học trẻ VN có hợp tác với nhà khoa học nước ngoài đến Viện làm việc. Hoặc các nhà khoa học trẻ đang được đào tạo ở nước ngoài muốn trở về VN làm việc. Chúng tôi rất ưu tiên những đối tượng như vậy. Không phải chỉ có ngành toán, mà là toán kết hợp với Lý, toán với kinh tế, toán với tin học… những chương trình có sự tương tác. Đây là việc cần làm cho phát triển khoa học VN. Hoạt động của Viện sẽ lôi cuốn các nhà khoa học trẻ đạo tạo ở nước ngoài về VN làm việc. Và cả những nhà khoa học nước ngoài, họ muốn sang VN không phải chỉ để tham quan, mà được làm việc với các nhà khoa học trẻ VN. Tôi cũng biết rằng, có rất nhiều các nhà toán học ở các vùng miền, nhưng do điều kiện mưu sinh, đã lâu không làm toán, nhưng vẫn có ham muốn làm toán. Nếu có thời gian làm việc tại Viện này trong 6 tháng đến 1 năm, có sự hỗ trợ tài chính, tôi hy vọng là họ có thể làm toán trở lại, nhất là khi có điều kiện hợp tác với các nhà khoa học nước ngoài.

Theo GS, có cần phải xây dựng những trường chuyên, lớp chọn không? Ở nước ngoài họ có hệ thống trường chuyên lớp, chọn tương tự như Việt Nam không và để đào tạo nhân tài họ làm như thế nào?

GSNBC: Pháp hầu như  không có cho đến cấp 3. Sau đó, để vào những trường chọn lọc họ phải qua lớp chuẩn bị – dạng lớp chọn của ta. Mỹ có hệ thống trường tư, bố mẹ nhiều tiền, nhưng thi vào cũng rất khó. Ngành GD có nhiệm vụ bảo đảm kiến thức chung cho xã hội. Nhưng trong xã hội cũng có những đứa trẻ có năng khiếu. Không nên cào bằng kéo chúng nó lại. Đào tạo những con người ưu tú là sự cống còn của đất nước. Theo tôi, việc tổ chức lớp chuyên là tốt, không chỉ các em được học với các thầy cô giáo giỏi, mà nhóm học sinh giỏi học với nhau cũng học được rất nhiều điểu. Các em sẽ tác động nhau học tốt hơn. Tuy nhiên cũng có việc học lệch, rồi vấn đề phát triển nhân cách, nhưng đó chỉ là vấn đề kỹ thuật. Song việc tổ chức trường chuyên lớp chọn để đào tạo các em đi thi, lại là điều phù phiếm. Cần phải hướng cho các em tiếp xúc với khoa học hiện đại, hướng cho các em yêu thích khoa học, làm cho các em phát triển đi lên một cách cân bằng.

Hiện GS nhận được nhiều sự quan tâm của Chính phủ của các doanh nghiêp về mặt tinh thần cũng như vật chất, GS nghĩ gì về những ưu ái đó?

GSNBC: Tôi cảm động về sự quan tâm của Nhà nước cả về mặt vật chất lẫn tinh thần, Nhưng thực sự rất băn khoăn vì tôi không phải là người thiếu thốn vật chất. Tất nhiên tôi không từ chối quà tặng và tấm lòng của đất nước. Nếu tôi nhận, tôi xin dành làm chỗ ở cho các nhà khoa học. Họ sẽ đến đây làm việc khi tôi không có mặt ở VN.

Xin cảm ơn GS và mong nhận được những thông tin tốt đẹp từ chuyến đi dự Hội nghị Toán học Thế giới năm 2010 ở Ấn Độ của ông.

Minh Anh

Theo vovnews.vn

Các bài viết liên quan:

Phút trải lòng của GS Ngô Bảo Châu Thăng Long – Hà Nội trong tâm hồn nhà toán học tài danh Ngô Bảo Châu – thần tượng mới của cộng đồng mạng Ngô Bảo Châu làm Giám đốc Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán Từ Ngô Bảo Châu nghĩ về “giếng nguồn” toán học Việt Nam Tâm sự của GS Ngô Bảo Châu GS Ngô Bảo Châu: ‘Mỗi ngày cần học thêm một điều gì đó’ Ngô Bảo Châu:’Tôi có trách nhiệm lớn với Viện nghiên cứu cao cấp về Toán’