Đã từ nhiều thập kỷ, người ta từng khẳng định nguyên nhân của mãn kinh là do buồng trứng không đáp ứng được với hormon FSH của tuyến yên. Nhưng từ đâu mà có sự giảm ghê gớm sự đáp ứng của nang noãn buồng trứng đối với FSH của tuyến yên thì chưa có ai quan tâm.

Ở những phụ nữ mãn kinh, nồng độ của estrogen trong máu rất thấp. Testosteron vẫn được sản sinh bình thường. Tại sao testosteron lại không được chuyển thành estrogen? Có lẽ men tạo vòng (aromatase) đã quá thấp hay không được sản sinh ở những người này!

Cải thiện sự sản sinh aromatase và cải thiện sự sản sinh thụ thể aromatase là những nội dung nghiên cứu vẫn còn chưa được ai đề cập. Không biết có gây khó khăn nhiều cho các nhà khoa học trên thế giới?

Tuy nhiên, chúng tôi nghĩ, nếu estrogen nội sinh thiếu thì có thể dùng estrogen ngoại lai để kích thích các tế bào hạt của nang noãn sản sinh thụ thể FSH, giúp nang noãn đáp ứng tốt hơn với FSH. Từ năm 1999, chúng tôi đã có 7 công trình nghiên cứu về vấn đề này, kết quả có nhiều hứa hẹn. Đặc biệt, đối với những trường hợp suy sớm buồng trứng, bệnh nhân bị vô kinh và nang noãn không phát triển, dùng estrogen đã tạo được nang noãn chín, có kinh hoặc có thai.

Đối với những trường hợp mãn kinh thật sự, sự thiếu estrogen trường diễn có thể gây nhiều bệnh lý nghiêm trọng như bệnh mạch vành, chứng loãng xương… Mỹ là nước đầu tiên vào những năm 1970 dùng biện pháp “hormon thay thế”, cụ thể là dùng estradiol 2mg/ngày nhưng bị giới y học toàn thế giới kịch liệt phản đối vì đã làm tăng số trường hợp ung thư nội mạc tử cung lên gấp 14 lần. Tuy nhiên, một vài năm sau có bài báo của Mỹ phân trần rằng loại ung thư nội mạc tử cung do estrogen ngoại lai này là lành tính, không gây tử vong như các ung thư nội mạc tử cung tự nhiên khác, nên một số nước đã dùng estrogen trở lại. Chúng tôi nghĩ không nên như thế. Sở dĩ các ung thư nội mạc tử cung do dùng estrogen không gây tử vong là vì đã được theo dõi rất kỹ lưỡng, được phát hiện sớm và mổ sớm chứ thật ra không phải là loại ung thư lành tính. Còn các ung thư tử cung tự nhiên thì không được theo dõi kỹ và mổ sớm nên có tử vong. Tất cả những ung thư nội mạc tử cung được mổ sớm, có thể nói là đều không bị tử vong.

Vào thập kỷ 1980, trong một cuộc sinh hoạt khoa học phụ sản của các tỉnh miền Bắc Việt Nam, tôi có đề nghị không dùng estrogen liều cao theo kiểu thế giới đang dùng mà nên dùng liều rất thấp, cụ thể mỗi tuần uống 2 lần, mỗi lần 1 viên thuốc tránh thai loại viên kết hợp liều thấp, vì nhu cầu của estrogen đối với người mãn kinh chỉ cần bằng 1/3 của người bình thường là đủ.

Một số nữ đồng nghiệp mãn kinh của chúng tôi đã dùng phác đồ này thấy tác dụng tốt và chấp nhận được.

Trong hai năm 2002 – 2003, đề tài nghiên cứu cấp nhà nước về mãn kinh của GS.TS. Phạm Thị Minh Đức đã cho 408 phụ nữ mãn kinh ở Hà Nội và ở Huế dùng liên tục phác đồ trên với thuốc uống tránh thai ideal 2 viên mỗi tuần đạt được sự phấn khởi và đồng tình sử dụng của mọi người, do cuộc sống được cải thiện. Duy có một điều ngạc nhiên cần cảnh báo cho người sử dụng biết là có 83,9% trường hợp có ra huyết ít kiểu hành kinh trong 2 – 3 ngày sau viên thuốc đầu tiên. Nhưng không ai thắc mắc gì, vẫn yên tâm tiếp tục sử dụng theo đúng kế hoạch.

Năm 1998, tại Hội nghị Phụ sản quốc tế ở San Franciso (Mỹ) có bản báo cáo của một nước châu Âu đã dùng thuốc tránh thai uống hằng ngày 1 viên như với tránh thai thông thường trong 2 năm cho phụ nữ mãn kinh với mục đích thay thế hormon. Các thính giả không phát biểu gì. Riêng chúng tôi thấy liều này là cao, nên không điều chỉnh phác đồ của chúng tôi.

Dùng thuốc tránh thai uống liều thấp có nhiều thuận lợi ở Việt Nam vì kinh tế, dễ dùng, sẵn thuốc, dễ theo dõi. Nếu dập viên thuốc với hàm lượng chỉ bằng 1/3 để hàng ngày uống thuốc được thì càng dễ sử dụng hơn và không bị ra huyết sau viên thuốc đầu tiên.

Theo SK & DS

GS.TS. Nguyễn Khắc Liêu