Home » Cổ truyền, Tiêu Điểm, Văn hóa » Người khiến vua Gia Long phải quỳ xuống lạy tạ, danh tướng đối phương cúi đầu cảm phục

Khi vua Quang Trung mất, vua Cảnh Thịnh lên nối ngôi nhưng được xem là vị Vua bất tài, nội bộ quân Tây Sơn nghi kỵ lẫn nhau, lòng dân ngả về phía nhà Nguyễn.

Năm 1793 Nguyễn Phúc Anh cho quân vây đánh thành Quy Nhơn của Tây Sơn Vương tức Nguyễn Nhạc. Bị vây suốt 3 tháng, không còn cách nào khác Tây Sơn Vương đành phải cầu viện vua Cảnh Thịnh dù mối quan hệ lúc đó chẳng tốt đẹp gì.

Kinh thánh Phú Xuân

Kinh thành Phú Xuân. (Ảnh từ internet)

Quân Tây Sơn cướp bóc, nghi kỵ lẫn nhau, không được lòng dân

Vua Cảnh Thịnh sai Ngô Văn Sở và Phạm Công Hưng đến giải vây cho thành Quy Nhơn, Nguyễn Phúc Ánh phải cho quân rút về Phú Yên.

Dù Nguyễn Nhạc đã sai mang vàng bạc ra khao thưởng cho quân Phú Xuân nhưng Phạm Công Hưng vẫn chiếm cứ thành Quy Nhơn, ngang nhiên kê biên kho tàng tài sản của Nguyễn Ánh. Thấy gia tài để lại cho con cháu bị tước đoạt, lại thấy quân Phú Xuân không còn kỷ cương, ngang nhiên cướp bóc coi mình chẳng ra gì, Nguyễn Nhạc uất hận thổ huyết rồi qua đời.

Năm 1799 Nguyễn Phúc Ánh cho quân lần thứ 2 tiến đánh thành Quy Nhơn. Cuộc chiến quyết liệt diễn ra tại núi Hàm Long phía nam thành Quy Nhơn, dù đây là nơi hiểm yếu nhưng quân Tây Sơn bị trúng kế “điệu hổ ly sơn” nên bị đánh bại, tướng Võ Đình Tú là 1 trong 7 hổ tướng (Tây Sơn thất hổ tướng) bị tử trận.

Dãy núi Cung Quăng phía bắc cũng bị quân Nguyễn chiếm, thành Quy Nhơn bị vây khốn, nhưng đây là thành dễ thủ khó công, nên quân Nguyễn đánh mãi cũng không vào được thành.

Nhà Tây Sơn cử hai tướng là Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng đến giải vây cho thành Quy Nhơn. Tuy nhiên vua Cảnh Thịnh lại nghe lời nịnh thần nên mật lệnh cho Vũ Văn Dũng giết Trần Quang Diệu. Thế nhưng Vũ Văn Dũng lại thấy rằng Trần Quang Diệu là tướng tài theo Tây Sơn từ ngày đầu có công lao lớn, làm việc này thật vô lý, vì thế mà nói hết sự việc cho Diệu biết.

Trần Quang Diệu liền cho đại binh quay trờ về Phú Xuân để dẹp hết bọn nịnh thần. Vì thế tướng Tây Sơn là Lê Văn Thành trong thành Quy Nhơn chờ mãi không thấy viện binh, lương thực đã cạn nên đầu hàng.

Nguyễn Phúc Ánh liền cho đổi tện thành Quy Nhơn thành thành Bình Định, giao cho Võ Tánh cùng Ngô Tùng Châu giữ thành rồi về lại Gia Định.

Năm 1800 Trần Quang Dệu sau khi đã dẹp hết bọn nịnh thần trong triều liền quyết định cùng Vũ Văn Dũng tiến quân lấy lại thành Bình Định. Quân chia làm thủy bộ, Trần Quang Diệu chỉ huy quân bộ 5 vạn , Vũ Văn Dũng chỉ huy thủy quân 2,4 vạn.

thành Bình Định

Một góc thành Bình Định ngày nay. (Ảnh nghiencuulichsu.com)

Người khiến vua Gia Long phải quỳ xuống chắp tay mà lạy tạ

Trần Quang Diệu cho quân đánh thành Bình Định, Võ Tánh đưa quân chống lại nhưng vì yếu hơn nên phải cho quân vào trong thành cố thủ.

Thành Bình Định dễ thủ khó công, nên Trần Quang Diệu không cho quân đánh vào thành mà vây bên ngoài chờ quân Nguyễn hết lương tất phải đầu hàng. Ông cho cho đắp lũy dài với chu vi hơn 4.000 trượng bao bọc thành, Vũ Văn Dũng cũng cho thủy quân trấn giữ tại đầm Thị Nại, Võ Tánh cho người về Gia Định báo tin.

Nguyễn Phúc Ánh nhận tin liền quyết định đến cứu thành Bình Định, quân Nguyễn quyết định đánh thủy quân Tây Sơn ở đầm Thị Nại trước. Vũ Văn Dũng giữ Thị Nại không được, thua trận chạy đến cùng Trần Quang Diệu ngăn không cho quân Nguyễn giải vây.

Lúc này Nguyễn Văn Thành nhắc Nguyễn Phúc Ánh về kế “thí xe bắt tướng” đã bàn từ trước là tạm thời bỏ qua thành Bình Định mà tiến thẳng ra kinh thành Phú Xuân. Nhưng Nguyễn Ánh không muốn bỏ rơi Võ Tánh nên cho quân đánh lên giải vây thành Bình Định.

Quân Tây Sơn tử trên cao đặt các trọng pháo bắn xuống ngăn quân Nguyễn, dù Nguyễn Phúc Ánh đã cố vài lần cho quân tiên lên nhưng lần nào cũng bị đẩy lui.

Lúc này thành Bình Định đã bị vây hơn 1 năm rồi, Trần Quang Diệu cũng muốn kết thúc nhanh nên vây thành rất chặt, cắt mọi đường tiếp tế lương thực, tình thế trong thành hết sức nguy ngập, binh sĩ hết lương không còn sức để trụ thêm được nữa.

Nguyễn Phúc Ánh cho người bí mật vào thành đưa thư lệnh cho Võ Tánh và Ngô Tùng Châu tìm cách bỏ thành chạy ra hướng biển để hạm đội bên ngoài đón.

Võ Tánh viết thư trả lời phân tích rằng hiện tại đại quân Tây Sơn đang tập trung vây thành Bình Định, nên quân ở Phú Xuân (Huế) còn rất mỏng “Điều đó nghĩa là ở kinh đô Phú Xuân đang bỏ ngõ, nếu lúc này quân ta chuyển hướng ra Phú Xuân ắt sẽ chiếm được, từ đó sẽ giúp thay đổi đại cuộc và kết thúc chiến tranh. Phận thần, làm tướng mà không giữ được thành thì phải chết với thành, đó là lẽ hiển nhiên, huống hồ cái chết của thần sẽ góp phần thống nhất sơn hà, vậy hà cớ gì không thể mỉm cười nơi chín suối. Thánh thượng là thiên tử, không được vì tình riêng mà quên đi đại cuộc. Xin thánh thượng hãy cho chuyển hướng đại binh ra Bắc đánh chiếm Phú Xuân”.

Võ Tánh nỗ lực cố thủ trong thành, trong giờ phút hiểm nghèo vẫn nghĩ đến đại sự chứ không lo cho bản thân mình, khuyên chủ tướng không cần cứu mình mà chiếm lấy Phú Xuân, quả là hiếm có.

Nguyễn Phúc Ánh nhận được thư liền cùng các tướng lĩnh họp trên soái hạm, nhiều người bàn nên cho quân đánh Phú Xuân trước, thành Bình Định giải cứu sau. Tuy nhiên Nguyễn Phúc Ánh không đồng ý “Võ Tánh theo ta từ những ngày đầu lập nghiệp, trải qua biết bao nhiêu khó khăn gian khổ, nay nghiệp lớn chưa thành, một ngày vinh hoa chưa hưởng. Ta đi đồng nghĩa với việc đưa Võ Tánh vào chỗ chết, sau này làm sao có thể ngẩng mặt nhìn thiên hạ mà trị vì?”

Tuy nhiên không ai nghĩ ra kế sách vẹn toàn để giải vây cho thành Bình Định, hơn nữa Trần Quang Diệu là một tướng đầy tài không dễ đối phó. Tả quân Lê Văn Duyệt thay mặt các tướng đứng ra can ngăn rằng: “Là tướng võ, mong muốn của Võ Tánh là được chết theo thành – nhờ đó xoay chuyển được đại cuộc. Nay nếu thánh thượng vì cứu Võ Tánh mà đi sâu vào giao chiến với đại binh của Tây Sơn, cứu được Võ Tánh rồi không biết đến bao giờ chiến tranh mới kết thúc. Một đằng được chết cho non sông vươn lên, một đằng là vì sự sống của mình mà kéo dài chiến tranh. Liệu rằng điều đó có công bằng cho Võ Tánh? Xin thánh thượng lắng nghe lời Võ Tánh: người là thiên tử, nhất định phải gạt bỏ tình riêng mà vì thiên hạ”.

Không còn cách nào khác, Nguyễn Phúc Ánh giao cho Trần Quang Thành ở lại kiềm chân Trần Quang Diệu với hy vọng mong manh sau khi chiếm xong Phú Xuân sẽ quay lại cứu Võ Tánh

Tháng 6/1801 thủy binh quân Nguyễn rời thị Nại tiến đánh Phú Xuân. Trước khi rời đi Nguyễn Phúc Ánh hướng đến thành Bình Định quỳ xuống chắp tay lạy, chứng kiến cảnh này ai cũng thấy ngậm ngùi.

Nguyễn Phúc Ánh tức vua Gia Long . Ảnh từ wikipedia.org

Nguyễn Phúc Ánh tức vua Gia Long . Ảnh từ wikipedia.org

Danh tướng đối phương cũng phải cúi đầu cảm thán

Thành Bình Định lúc này cũng kiệt quệ. Trong “Tây Sơn bi hùng truyện” mô tả rằng quân trong thành bắt được một người lính ra khỏi trại cướp của dân. Võ Tánh nói rằng:  “Chúng ta còn giữ thành được tới ngày hôm nay là do lòng dân vẫn còn ủng hộ, nếu trộm cắp của dân như vầy thì quân ta như phường giặc cướp hay sao? Mang ra chém!”

Tên lính này kêu khóc rằng: “Thưa tướng quân, lương trong thành hết sạch mấy ngày nay, quân ta phải làm thịt ngựa mà ăn. Nay ngựa đã hết chúng tôi đói không chịu được nên bất đắc dĩ mới ra ngoài cướp của dân tìm cái ăn lót dạ. Xin tướng quân thương tình tha mạng.”

Võ Tánh liền nói đó là tội của mình rồi ra tha cho cho tên lính này. Lúc này quân sĩ lớp thì chết lớp thì kiệt sức nằm ngổn ngang. Võ Tánh ứa nước mắt nói rằng Các ngươi chớ lo, ta đã có kế, ngày mai các người sẽ được cơm gạo mà ăn.

Rồi Võ Tánh cho người làm lầu Bát Giác, viết lá thư tuyệt mệnh gửi lại cho tướng quân Trần Quang Diệu. Lúc này ông nghe tin Ngô Tùng Châu đã uống thuốc độc tự sát, liền sai Võ Văn Lượng ra ngoài thành kéo cờ trắng đầu hàng rồi lên lầu Bát Giác phóng hỏa tự thiêu.

Võ Văn Lượng ra ngoài kéo cờ trắng đầu hàng, trở vào thấy Võ Tánh đang tự thiêu trong lầu Bát Giác liền hét lên một tiếng rồi nhảy vào trong lửa chết theo cùng chủ tướng.

Trần Quang Diệu vào thành, nhận thư của Võ Tánh: “Phận làm tướng, ta không giữ được thành lẽ hiển nhiên phải chết theo thành. Chỉ một mong muốn sau cùng, anh em binh sĩ không có tội tình gì, xin ngài hãy vì đức lớn mà đừng làm hại, cũng như ngày trước khi chiếm được thành Quy Nhơn, quân Nguyễn đã không giết hại những binh sĩ Tây Sơn giữ thành”.

Đọc xong thư Trần Quang Diệu sai người phát lương thực cho hàng binh, đồng thời  cho mai táng Võ Tánh và Ngô Tùng Châu theo nghi thức đặc biệt dành cho bậc công thần.

Lễ mai táng có cả quân sĩ hai bên rất trang nghiêm, Trần Quang Diệu cảm động bước đến bên linh cữu Võ Tánh rồi cúi đầu từ biệt vị tướng trung dũng phe đối địch.

mộ Võ Tánh

Lăng mộ Võ Tánh (phải) và Ngô Tùng Châu (trái) trong thành Bình Định. (Ảnh từ nghiencuulichsu.com)

Sau lễ mai táng Trần Quang Diệu cho tập hợp hơn 1 vạn hàng binh ở bãi cát bên cửa Thị Nại, quân Nguyễn nhiều người khóc vì nghĩ rằng đưa ra đây để giết họ rồi vứt xác xuống biển.

Trần Quang Diệu nói rằng: “Các ngươi may mắn có được một chủ tướng kiên trung mà cả dân chúng lẫn đối thủ đều kính phục. Nay theo mong muốn tướng Võ Tánh. Các người có thể ở lại Quy Nhơn này lập nghiệp, trở lại quê nhà làm ăn, thậm chí có thể quay trở về với Nguyễn Ánh chống lại ta. Ta đảm bảo mạng sống cho các ngươi rời khỏi thành.”

Đám hàng binh đều quỳ lạy nói “Xin đáp ơn tướng quân mở lượng hiếu sinh”

Khung cảnh thật trang nghiêm, tuy nhiên không một ai muốn gia nhập vào quân Tây Sơn, tất cả đều tự ra đi. Nhiều người hỏi Trần Quang Diệu sao không giết họ, vì thả đi như thế có thể họ lại gia nhập quân Nguyễn đánh Tây Sơn.

Trần Quang Diệu đáp rằng: “Họ không theo ta là do nhà Tây Sơn ta đã mất lòng dân. Nếu giết họ thi lại càng mất lòng dân hơn nữa. Được thua là ở lòng trời, sinh linh có tội tình gì ta nỡ đâu giết hại”.

Tướng quân Trần Quang Diệu hẳn biết rõ, Tây Sơn ngày càng suy sụp, đánh mất hẳn lòng dân, nhưng ông vẫn phục vụ cho Tây Sơn đến cùng hẳn là vì tấm lòng trung nghĩa.

Tuy nhiên các binh sĩ này khi rời đi hầu như đều trở lại bản quán sinh sống, không một ai về gia nhập lại quân Nguyễn chống lại Tây Sơn.

Võ Tánh và Trần Quang Diệu dù là phò tá cho chủ tướng khác nhau, nhưng đều là những bậc trung nghĩa hết lòng phục vụ cho chủ tướng của mình.

Tượng thờ Trần Quang Diệu trong Điện thờ Tây Sơn Tam Kiệt (Bảo tàng Quang Trung, Bình Định). (Ảnh từ wikipedia.org)

Tượng thờ Trần Quang Diệu trong Điện thờ Tây Sơn Tam Kiệt (Bảo tàng Quang Trung, Bình Định). (Ảnh từ wikipedia.org)

Từ câu chuyện này người dân Bình Định lưu truyền câu hát sau: Ngó lên ngọn tháp Cánh Tiên: Cảm thương quan Hậu thủ thiềng (thành) ba năm!

Năm 1802 quân Nguyễn đánh bại Tây Sơn, lên ngôi Vua lấy hiệu là Gia Long. Ông phong cho Võ Tánh tước Quốc Công, bài vị cũng được đặc cách thờ tại Thế Miếu – nơi chỉ dành riêng cho hoàng tộc.

Mộ Võ Tánh và Ngô Tùng Châu được vua Gia Long xây dựng lại ngay chính tại vị trí mà Trần Quang Diệu chôn cất khi xưa.

Lịch sử không chỉ là những sự kiện như trong sách giáo khoa mô tả hay trở thành công cụ để tô vẽ ai đó, mà còn có phần hồn như những tấm gương, mỗi lần soi vào đó là mỗi dịp chúng ta nhìn lại bản thân mình xem đã sống trọn vẹn với đạo nghĩa hay chưa. Đó cũng chính là điều khiến lịch sử được trường tồn mãi mãi./.

Trần Hưng

Theo trithucvn.net

Chuyên đề: , ,

4 ý kiến dành cho “Người khiến vua Gia Long phải quỳ xuống lạy tạ, danh tướng đối phương cúi đầu cảm phục”

  1. Lê Xuân Quý 12/06/2018

    Đọc chuyện Vua Tướng ngày xưa.
    Kỳ vọng cho các Lãnh đạo ngày nay @!
    Chờ đợi và hy vọng !

    Reply
    • lam le tuan 15/07/2018

      Sử Việt oai hùng. Nhưng tại sao ngày nay bộ GD muốn bỏ môn sử

      Reply
  2. vương triều 22/11/2018

    ngày nay mà kỳ vợng bọn chó săn
    sao .lũ chó ây thích chaỵ theo
    để đớp ….
    TBT/trọng lú tên này lích sử
    lai ghi vào trang giấy gợì là
    chó chaỵ theo TCB.

    Bộ GD muốn bỏ môn sử vì lũ lãnh đạo là thái thú
    cuả Tàu ,chứng muốn làm vưà lòng quan thầy Taù chệt
    tàu bị ô nhục do VN đánh đâu thắng đó …..

    Reply
  3. Lưu Trần 13/02/2020

    Sử sách viết theo chính trị là sử dởm.Trận đánh ngày 5-8-1964 tại Hạ Long. Hải quân thất bại. Phòng không ( Tiểu đoàn phòng không 217) sẵn sàng chiến đấu chủ động đánh bắn loạt đạn đầu tiên đã trúng một chiếc A4D . Súng 14,5 ly ở đại đội 141 đồi núi béo bắn rơi chiếc thứ 2.Vậy mà sử sách lại nói Hải quân bắn !!!

    Reply